SRBI SU STAROSEDEOCI U BOSNI Sarajevo - U sadašnjem glavnom gradu Federacije BiH nalazi se jedna od najvećih srpskih svetinja

Odluka o gradnji Saborne crkve Roždestva Presvete Bogorodice u Sarajevu doneta je početkom 1859. godine u periodu kada su evropske velike sile, Engleska, Francuska i Rusija, vršile pritisak na Otomansko carstvo da dozvoli verske slobode svojim građanima, odnosno da da dozvolu za izgradnju crkava. Samoj izgradnji hrama prethodio je Pariski mir 1856. godine, kojim je Turska, na insistiranje drugih zemalja, priznala ravnopravnost muslimana i hrišćana. Ovo je u praksi značilo da se dozvoljava zidanje novih i obnova starih crkava, kao i otvaranje škola. U ovom periodu pred kraj viševekovne vladavine Osmanskog carstva, na prostoru jugoistočne Evrope koji su naseljavali Srbi izgrađen je veliki broj srpskih pravoslavnih hramova, dok se izgradnja velikih sabornih hramova ograničavala na gradske sredine i dotadašnja sedišta mitropolija i eparhija Srpske pravoslavne crkve. U ovom periodu pred kraj vladavine Otomanskog carstva, sredinom 19. veka, i ostvarivanja verskih sloboda nakon viševekovne okupacije su izgrađene Saborna crkva u Beogradu, Saborna crkva u Novom Sadu, Saborna crkva u Nišu, Saborni hram Svetog velikomučenika Georgija u Smederevu, Saborna crkva u Mostaru i Saborna crkva u Sarajevu.

Od 1859. do 1862. godine kupljeno je zemljište i materijal za gradnju crkve. Zemljište je kupljeno u ravnici s desne strane reke Miljacke. Radovi na izgradnji katedre mitropolita dabrobosanskih započeli su 1863. godine po odobrenju sultana Abdula Aziza. Temelj je osvećen 11. juna pomenute godine. Radovi na crkvi su trajali jedanaest godina. Potpuno je završena 1. maja 1874. godine. Osvećena je na Sv. Iliju, 20. jula 1872. godine, a čin osvećenja je obavilo Njegovo visoko preosveštenstvo, mitropolit dabrobosanski gospodin Pajsije. Saborna crkva je građena od dobrovoljnih priloga, koji su sakupljani od 1863. godine pa do završetka gradnje. Priloge su davali pravoslavni Srbi iz Sarajeva, okolnih sela, trgovci iz Beograda, Dubrovnika, Beča i Trsta. Prema jednom podatku, prilog od 556 dukata je dao sultan Abdul Aziz, koji je ujedno i izdao dozvolu za izgradnju hrama. Praviteljstvo Srpsko iz Beograda je dalo 500 dukata, a knez Mihailo Obrenović 150 dukata. Mitropolit Sava Kosanović je za vreme svog boravka u Rusiji prikupio 1.870 dukata, a gradnja crkve poverena je Andreji Damjanovu, čuvenom neimaru iz Velesa, koji je takođe zidao Sabornu crkvu Svete Trojice u Mostaru, svojevremeno najveću crkvu na prostoru Balkana koja je u potpunosti srušena u toku rata 1992. godine.

Crkva je u osnovi trobrodna bazilika sa upisanim krstom i ima pet kupola, sagrađena je od kamena i prvobitno je pokrivena olovom. Ima šestora vrata. Pod je od tesanih ploča. Oltar i prostor ispred oltara uzdignut je za tri stepenika. Ikone na ikonostasu, koje je arhimandrit Sava Kosanović doneo 1873. godine iz Rusije, pozlaćene su. Uza zid su postavljeni drveni stolovi za stare i nemoćne. Uz desni stub nalazi se pozlaćeni tron za mitropolita. Na levoj strani, prema mitropolitovom tronu, načinjen je manji pozlaćeni sto za arhimandrita. Iznad arhimandritskog stola postavljen je pozlaćeni amvon sa otvorenom zlatnom knjigom na kojoj đakon čita Jevanđelje, a propovednici izgovaraju besede. U crkvenim zidovima nalaze se dva reda prozora, a na oltaru četiri. Dužina crkve je 37 metara, širina 22,5, visina 15,5, dok je glavni zvonik, izgrađen u baroknom stilu, visok 45 metara.

Neposredno nakon Sarajevskog atentata 1914. godine, austrougarska tajna policija je organizovala antisrpske demonstracije u Sarajevu. Tokom ovih demonstracija je stradala zgrada Sarajevske bogoslovije i palata Mitropolije koje se nalaze u sastavu Saborne crkve i koje su naslonjene na sam hram. Veliki broj sveštenika i vernika je uhapšen, a nekoliko je ubijeno. Za vreme Prvog svetskog rata Austrijanci su skinuli olovni krov sa crkve, kao i crkvena zvona. Prekrili su je slabim plehom, što je doprinelo propadanju crkve. Popravci crkve spolja i iznutra pristupilo se pošto je rat završen, krajem maja 1921. godine. Crkva je prekrivena bakrom, iznutra je obojena masnom bojom, u crkvu je uvedena struja i urađen je novi pod. Ikonostas je prebojen zlatom. Kupljena su tri zvona u Trstu. Najveće zvono je teško 2.800 kilograma, srednje 1.600 kg, a najmanje 750. Radovi na crkvi su završeni pred Božić 1922. godine.

U Sarajevo u aprilu 1941. ulaze nemačke i ustaške trupe. Nakon uspostave vlasti, početkom maja 1941. godine, ustaški poverenik fra Božidar Brale naređuje zabranu ćiriličnog pisma. Dana 12. maja 1941. u zgradi Mitropolije ustaše hapse mitropolita Petra Zimonjića, a par dana kasnije ga odvode u Zagreb. Nikada nije utvrđeno da li je mitropolit Petar Zimonjić ubijen u logoru Jasenovac ili u Jadovnu 1941. godine. Samo nekoliko sveštenika je preživelo Drugi svetski rat u Sarajevu.

Saborna crkva je stradala i tokom poslednjeg rata: bogosluženje se u njoj nije obavljalo od 1992. do 1996. godine, a palata Mitropolije koja se nalazi u sastavu Saborne crkve je opljačkana i granatirana 1992. godine. Iste godine je deo palate Mitropolije izgoreo zajedno sa bibliotekom i arhivom. Danas Saborna crkva sarajevska, iako ogromna i grandiozna, nekada je bila tesna da primi sve vernike, a u današnje vreme opslužuje malobrojne pravoslavne Srbe kojih je iz godine u godinu u Sarajevu sve manje.

Srbi su starosedeoci na prostorima Bosne

Jedan od mnogobrojnih dokaza srpske autohtonosti na prostoru Bosne i Hercegovine je i Hram Svetih Arhanđela Mihaila i Gavrila u Sarajevu, koji sarajevski Srbi nazivaju Stara crkva. To je jedan od najstarijih hramova SPC u Bosni i Hercegovini. Nalazi se u samom centru Sarajeva, na Baščaršiji. Taj veličanstveni hram, biser srpske srednjovekovne arhitekture i građevine, nepobitan je dokaz vekovnog postojanja Srba na tom prostoru. Tako da je veoma značajan i sa duhovnog i sa kulturnog i istorijskog stanovišta. Hram datira iz 14. veka, ali je sagrađen na osnovama vizantijske bazilike iz 6. veka, koja je po raskolu u hrišćanstvu, 1054. godine, pripala pravoslavnom korpusu crkava. Iz svega toga proizilazi da je Stara crkva u suštini starija od grada Sarajeva skoro 10. vekova i da je nastala kad nije bilo ni pomisli o islamu i katoličanstvu. O ktitoru hrama i graditeljima nema relevantnih istorijskih podataka, ali postoji predanje koje se kod lokalnih Srba prenosi s kolena na koleno da je ktitor bio Andrijaš Mrnjavčević, brat Kraljevića Marka.

 

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI