Strani eksploatatori i kolonizatori nikako da stanu! Nemaju milosti prema malom napaćenom narodu!

Istorijsku priču o Šri Lanci definisalo je geopolitičko rivalstvo, spoljna agresija i unutrašnji otpor toj agresiji. Rano istorijsko doba doživelo je uzastopne talase invazija južnoindijskih kraljevstava. Nakon njih usledili su evropski osvajači i uzastopna vladavina obalnim nizijama od strane Portugalaca (1505-1666), Holanđana (1666-1796) i Britanaca (1796-1815).

Bilo je mnogo pomorskih bitaka među suparničkim silama za kontrolu Trinkomaleja, druge najdublje prirodne luke na svetu, smeštene na istočnoj obali ostrva. Britanski poduhvati 1782. godine utrli su put za kolonizaciju čitavog ostrva od strane britanske krune nakon uzurpacije Kandijskog kraljevstva u Središnjem gorju 1815. Britanci su prevarom i manipulacijama osvojili zemlju i izgradili klasu domorodačkih saradnika; zavičajni gospodari, meštani i budistički monasi koji su se pobunili osuđeni su za izdaju i proterani, zatvoreni ili ubijeni.

Britanska kolonijalna vlast i pridruženi kapitalistički razvoj rezultirali su temeljnom političkom, ekonomskom i socijalnom transformacijom ostrva. Autoritarne i prisilne politike koje su se koristile za održavanje reda i mira, eksproprijacija zemljišta za plantaže, oštro oporezivanje lokalnog stanovništva i uvoz radne snage iz Južne Indije i druge mere imale su dugoročno štetne učinke na uzdržavanje poljoprivrede, seljačka prava na zemlju i sredstva za život i ostrvsku demografsku distribuciju, zajedničku harmoniju i ekološku ravnotežu.

Iako je razdoblje 'klasičnog kolonijalizma' na Šri Lanki, s jasnom političkom kontrolom Britanije, okončano nezavisnošću ostrva 1948., socioekonomske i kulturne snage uspostavljene tokom kolonijalnog razdoblja i dalje su dominirale razvojem ostrva, posebno u smislu privrednog rasta i socijalnog rasta klasne i etnoreligijske politike.

Neokolonijalizam - izraz koji je početkom 1960-ih uveo Kvame Nkrumah, prvi predsednik nezavisne Gane - opisuje postkolonijalnu državu koja je 'u teoriji nezavisna i ima sve spoljne oblike međunarodnog suvereniteta', ali 'u stvarnosti je to zarobljeni ekonomski sistem, a time i njegova politika usmeravana je sa strane.' Pojmovi neokolonijalizma u spoljnoj politici koje su Nkrumah i ostale vođe bivših kolonijalnih država zagovarali 1950-ih i 1960-ih i danas imaju veliku važnost za Šri Lanku.

Šri Lanka je na odlučujućem istorijskom prelazu, suočena sa novim oblicima geopolitičkog suparništva i spoljašnje vojne, političke i ekonomske, kao i kulturne intervencije, a najpre uključuje otvorene i prikrivene ekspanzionističke napore Sjedinjenih Država, Kine i Indije. Mala zemlja bori se da zaštiti svoj suverenitet, teritorijalni integritet i svoj vrlo ekološki opstanak. Politika se bavi propagandom, kontrolom narativa i iskorišćavanjem neznanja i straha. Stoga postoji praktična potreba za razumevanjem kolonijalnog iskustva koje nadilazi akademski interes.

Kolonijalizam uključuje kontrolu nad manje moćnom državom od strane moćne kako bi se iskoristili resursi i povećala njena moć i bogatstvo. U osnovi, neokolonijalizam uključuje iste činioce kao i klasični kolonijalizam: militarizam, spoljna eksproprijacija prirodnih resursa, obmana i manipulacija, tajna saradnja s lokalnim elitama, podsticanje etničkih i verskih razlika i lokalni otpor prema spoljnoj agresiji. Kolonizirani ljudi moraju prepoznati istoriju i metodologiju iskorišćavanja i moći kako bi se sprečilo kontinuirano manipulisanje, obmana i dominacija i kako bi se zaštitio suverenitet i resursi njihovih zemalja.

U doba klasičnog kolonijalizma, jedna spoljna sila, Britanija, je kontrolisala Šri Lanku. Danas se nekoliko moćnih stranih zemalja, sa Kinom s jedne i Sjedinjenim Državama, Indijom, Japanom i drugima s druge strane, utrkuju za kontrolu nad ostrvom, koje je strateški smešteno u srcu Indijskog okeana uz drevni Pomorski trgovački put istok-zapad. Morske staze Indijskog okeana danas se smatraju najprometnijim na svetu, a procenjuje se da više od 80 posto svetske trgovine naftom u morskom saobraćaju prolazi kroz okeanske tačke.

Kina je uključila Šri Lanku u svoju inicijativu za pojaseve i puteve u iznosu od četiri milijardi dolara i to se smatra 'najambicioznijim investicijskim ulaganjem u infrastrukturu'. Kineski projekti u Šri Lanki uključuju luku Hambantota preuzetu na kontroverznom 99-godišnjem najmu. Veliki finansijski grad Kolombo International, izgrađen je na 269 hektara zemlje povučene iz Indijskog okeana.

Izazivajući sve veću kinesku vojnu potvrdu u regiji, Sjedinjene Države nastoje da uključe Šri Lanku u svoju 'veliku strategiju ujedinjenog vojnog fronta između Amerike i Indije u Indo-Pacifiku'. Zabrinuta da bi luka Hambantota mogla da postane kineska vojska baza, Indija vrši kontrolu nad ostalim strateškim morskim lukama Šri Lanke i gradi kontejnerski terminal u luci Kolombo (u partnerstvu sa Japanom), pored kineskog terminala izgrađenog kao deo kineske inicijative za pojaseve i puteve.

Iako u Šri Lanki postoji antipatija prema kineskoj i indijskoj intervenciji za lokalnim resursima i kontrolama luka i infrastrukture, postoji mnogo veći strah od američke vojne intervencije i od mešanja u lokalnu upravu. Rezolucija Saveta za ljudska prava Ujedinjenih nacija od 1. oktobra 2015., koju su sponzorisale Sjedinjene Države i bivša vlada Šri Lanke koju su podržavali Amerikanci, u ime mira i pomirenja mogla bi da pretvori Šri Lanku u klijentelističku državu gde Amerikanci i 'međunarodna zajednica' mogu da diktiraju uslove za ustavnu reformu i unutrašnju upravu, uključujući bezbednosni i sudski sektor.

Rezolucija zapravo odjekuje Proklamacijom od 2. marta 1815. godine - Kandijskom konvencijom - koju su potpisali Britanci i frakcija kandijske aristokratije koja je pretvorila Šri Lanku u britansku koloniju.

Vojni angažman na Šri Lanki smatra se ključnim za postizanje ciljeva Sjedinjenih Država u Indo-Pacifičkoj regiji. Sporazum o akviziciji i posredničkim uslugama (ACSA) pruža osnovu za uspostavu američkog 'logističkog centra' u Šri Lanki kako bi se osigurala podrška, zalihe i usluge na moru. Ako se u potpunosti sprovede, ACSA bi potkopao kineski udeo geopolitičke kontrole u Šri Lanki vojnom prisutnošću u zemlji.

Slično tome, ako Šri Lanka potpiše predloženi Sporazum o statusu snaga (SOFA) s Vašingtonom, to će omogućiti američkoj vojsci da deluje u bilo kojem delu Šri Lanke, bez ikakvih ograničenja. Šrilančani se boje da će SOFA učiniti celo ostrvo državom kojom u potpunosti vladaju Amerikanci, a koji deluju iznad zakona i države Šri Lanke.

Gotabaja Rajapaksa, bivši ministar odbrane koji je 2009. vodio oružanu pobedu nad LTTE-om, izabran je za predsednika Šri Lanke 16. novembra 2019. Njegova masovna pobeda bila je odgovor na rastuću zabrinutost zbog nacionalne bezbednosti i rašireno protivljenje spoljnim intervencijama.

Novoizabrani predsednik i njegova administracija pod pritiskom su i nacionalističkih snaga Šri Lanke koje su ga dovele na vlast, i stranih sila, posebno Indije i Sjedinjenih Država, koje žele da nastave da sprovode svoje geostrateške i ekonomske interese u Šri Lanki.

Mala zemlja poput Šri Lanke ne može lako voditi spoljnu politiku a da svoj geostrateški položaj koristi u svoju korist. Iako se održavaju srdačni odnosi s stranim silama, načela suvereniteta, demokratije i održivosti životne sredine i dalje se moraju podržavati. U svetlu opasnosti koje su predstavljali nedavni bilateralni sporazumi i Rezolucija UNHRC-a, Šri Lanka se mora pridružiti drugim malim zemljama u Aziji i Africi kako bi obnovila politiku nesvrstanosti za koju se hrabro zagovarala tokom Hladnog rata.

Takođe je potrebno pozvati Indiju da učini isto. Indija koja je i sama bila žrtva dva veka britanskog kolonijalizma mora preuzeti prosvetljenu vodeću ulogu u regiji, nezavisnu od kinesko-američkog geopolitičkog rivalstva. Zapravo je izraz 'nesvrstanost' skovao indijski premijer Džavaharlal Nehru tokom govora koji je održao 1954. u Kolombu.

Istorijska putanja Šri Lanke - geopolitičko rivalstvo, spoljna agresija i unutrašnji otpor toj agresiji - nastavlja se s velikom energijom u ovom trenutnom složenom razdoblju.

VoOgromna patnja i uništavanje uzrokovano ovom naracijom zahteva promenu ljudskih odnosa od dominacije do partnerstva, s eksploatacijskog i nasilnog puta kolonijalizma i neokolonijalizma prema miru, pravdi i ekologiji. Ovo je transformacijski izazov s kojim su suočeni i Šri Lanka i svet u ovom odlučujućem trenutku.