Na današnji dan streljan je jedan od najvećih srpskih umetnika 20. veka

Na današnji dan, 30. avgusta 1942. godine, ustaše su u Sremskoj Mitrovici treljale Savu Šumanovića, jednog od najboljih srpskih slikara između dva rata. Njegove velike kompozicije "Doručak na travi" i "Pijana lađa" ubrajaju se među najznačajnija dela modernog srpskog slikarstva.

Sava Šumanović rođen je 22. januara 1896. godine u Vinkovcima. Roditelјi Milutin i Persida poticali su iz uglednih šidskih građanskih porodica. Kad je Sava imao četiri godine, porodica se vratila u Šid. Kao desetogodišnjak odlazi na školovanje u Zemun gde je upisao Realnu gimnaziju. Interesovanje za umetnost pokazao je već tada, te se upisao na slikarski kurs profesora Isidora Junga. Posle mature vratio se kući čvrsto rešen da slikarstvo bude njegov životni poziv. Sava je 1914. godine upisao u Zagrebu Višu školu za umjetnost i obrt, posle koje je mogao postati nastavnik.

Prvu godinu je pohađao u klasi profesora Otona Ivekovića, a sledeće tri u klasi Klementa Crnčića. Rad škole podrazumevao je studiranje po starim majstorima, Direru, Mikelanđelu, Rubensu i Rembrantu. Impresioniste koji su ga zainteresovali još u Zemunu, nastavio je sam da proučava. Redovno učestvuje na školskim izložbama. U svedočanstvu o završenom školovanju zabelažene su najbolјe ocene i kvalifikacije. U julu te 1918. godine učestvuje na zajedničkoj završnoj izložbi svoje škole. Te iste godine u Ulrihovom salonu priređuje prvu samostalnu izložbu sa Bogumilom Carom. Radi ilustracije za književnu reviju Juriš. Pored toga radi i kao scenograf u Narodnom kazalištu. Sledeće 1920. godine u maju priređuje drugu samostalnu izložbu u Muzeju za umjetnost i obrt.

Predstavio se platnima koja ukazuju na simbolizam i secesiju, tada aktuelne u hrvatskoj umetnosti. Izložba je dobila pozitivne kritike. Prodao je dosta slika, i uz očevu podršku na jesen se uputio u Pariz, tadašnji centar umetničkih zbivanja u Evropi. Prvi boravak u Parizu trajao je samo nekoliko meseci. Upisao se na kurs kod istaknutog likovnog pedagoga i umetnika Andre Lota, i bio je jedan od njegovih najbolјih učenika. Šumanovićev učitelј je pripadao struji analitičkog kubizma, konstruktivizma. To je vreme kada su nastale najznačajnije kubistički orjentisane slike u istoriji našeg slikarstva; Skulptor u atelјeu, Mrtva priroda sa satom, Mornar na molu, Lučki agent. Uticaj Andre Lota na Šumanovića bio je veoma velik i prisutan tokom celog života.

U leto 1921. godine vratio se u Zagreb, a u oktobru iste godine u Umjetničkom pavilјonu priređuje izložbu slika koje su nastale u tom novom stilu preuzetom od Lota. Konzervativna kritika i publika u Zagrebu nije imala razumevanja za njegove nove radove. Sledeće četiri godine Sava Šumanović je proveo u Zagrebu, neumorno pokušavajući da izmeni te konzervativne i provincijalne stavove umetničkih krugova Zagreba. Tada su nastali tekstovi Slikar o slikarstvu i Zašto volim Pusenovo slikarstvo, koji su veoma značajni za razumevanje njegovih ideja i umetnosti.
Ponovni odlazak u Pariz omogućila mu je prodaja dvadeset slika advokatu Doriću 1925. godine. One se danas čuvaju u Galeriji Matice srpske u Novom Sadu. Taj drugi boravak u Parizu protekao je u ponižavajućim uslovima pod kojim je Sava Šumanović dobio vizu. Imao je status učenika, dobio je ograničenu dozvolu boravka, zabranu prodaje slika, ponovo se upisao na kurs kod Andre Lota. Izlagao na Jesenjem salonu u Parizu 1926. godine. Ugledni francuski časopisi, koji su se bavili umetnošću, pišu o Savi Šumanoviću i reprodukuju mu slike. Tada je naslikao Doručak na travi, autoportret sa četiri akta u predelu, koja se danas nalazi u Spomen zbirci Pavla Belјanskog u Novom Sadu. Učestvovao je u oslikavanju kultne kafane „La Coupole”, 1927. godine. Nedavno je u Parizu održana izložba njegovih dela koja se nalaze u ovom lokalu, a francuski modni časopis Vogue svrstao ju je među pet najznačajnijih.
Iste godine, naslikao je svoje najznačajnije delo, Pijani brod. Ova slika monumentalnih dimenzija, nastala je u grčevitom radu za samo sedam dana i noći. Izložio je na Salonu nezavisnih, a ocene kritike bile su podelјene. Danas je slika Pijani brod ponos zbirke Muzeja savremene umetnosti u Beogradu.

Otežani uslovi rada, loše kritike i niz drugih ličnih događaja doveli su umetnika do nervne iscrplјenosti, pa se 1928. godine vratio u Šid, na oporavak. Tada su nastale prve slike predela iz okoline Šida - Sremske krajine, niz pejzaža na kojima beleži jedinstvenu svetlost i atmosferu zavičaja. Ovoj temi mnogo više se posvetio kada se kasnije zauvek vratio kući. U septembru 1928. god. izložio je na Novom univerzitetu u Beogradu slike koje su nastale u Parizu. Dobro je prošao i kod kritike i kod publike, rasprodao je većinu slika i ponovo se uputio u Pariz. To je bio njegov poslednji boravak u omilјenom gradu. Trajao je nešto više od godinu dana. Tada su nastala remek dela: Crveni ćilim, Ležeći ženski akt, Luksemburški park u Parizu.
Kod kuće u Šidu, Šumanović se potpuno posvetio slikanju. Prvih godina slikao je aktove po skicama koje je doneo iz Pariza i pejzaže iz svoje neposredne okoline. To su ostale dominantne teme do kraja njegovog života. Otac Milutin preminuo je 1937. godine. Tada je Sava preuzeo vođenje porodičnog imanja. Prema sačuvanoj dokumentaciji iz tog perioda uočava se da je i toj obavezi pristupio krajnje ozbilјno kao i svemu drugom u životu. Učio je engleski jezik, pohađao časove igranja, posetio je izložbu francuskog slikarstva devetnaestog veka, koja je gostovala u Narodnom muzeju u Beogradu, neprekidno slikao i pripremao se za veliku izložbu.
Organizovao je u septembru 1939. godine na Novom univerzitetu u Beogradu veliku samostalnu izložbu na kojoj je izložio 410 slika. Zadovolјan uspehom izložbe, vratio se u Šid i nastavio da radi sa velikim poletom, uprkos ratu koji je upravo počeo. Nije imao sreće da se mirno posveti onom što je najviše voleo i najbolјe umeo.

Drugi svetski rat je došao i u mali Šid, koji 1941. godine ulazi u sastav Nezavisne države Hrvatske. Ćirilica tada postaje zabranjeno pismo. Sava Šumanović prestaje da potpisuje svoje slike. U jednoj besmislenoj ustaškoj akciji na Veliku Gospojinu, 28. avgusta 1942. godine uhapšen je i sa velikom grupom Šiđana dva dana kasnije strelјan u Sremskoj Mitrovici i sahranjen u zajedničkoj grobnici. Tako je tragično završio život jedan od najvećih srpskih slikara svih vremena.