Zgrada u kojoj su se održavali prijemi za austrougarskog cara i kralja Aleksandra

Protutnjali su Panonskom nizijom ratovi, menjali su se društveni sistemi, pretumbavale države i prekrajale granice. Uporedo je i bogata arhitektonska zaostavština menjala obrise u manjoj meri, ali i vlasnike. Ostalo je, međutim, arhitektonsko i duhovno nasleđe udenuto u kolektivno pamćenje njenih sugrađana, zabeleženo na hartiji i zavetno odloženo u muzejske odaje.

Zbog dobrog geopolitičkog, strateškog i ekonomskog položaja, austrijska carica Marija Terezija proglasila je 1774. Velikokikindski privilegovani dištrikt, kao posebnu organizacionu jedinicu u okviru velikog Habzburškog carstva. U početku magistrat nije imao svoju upravnu zgradu, da bi se ideja o gradnji javila 1790. Konačna odluka o izgradnji ove zgrade, poznate pod nazivom Kurija, doneta je 1825. Gradnja i nabavka materijala tekle su sporo zbog raznih administrativnih i finansijskih teškoća.

Objekat je građen u periodu od 1836. do 1839. Postavljanje parketa u velikoj dvorani i ugradnja velikog kamenog grba završeni su 1841.

 

Sve do 1876. Kurija je bila sedište Velikokikindskog dištrikta, a kasnije Kraljevog sudbenog stola. Naziv Kurija potiče od latinske reči „curia“, što označava sudnicu ili većnicu, a zatvor je u ovoj zgradi bio od 1840. godine, pa sve do šezdesetih godina 20. veka, kada su zatvorenici premešteni u zrenjaninski zatvor.

U zatvorskim ćelijama bile su mnoge poznate ličnosti iz političkog i kulturnog života Kikinde. Poznatom pesniku Jovanu Popoviću i grupi mladih pesnika suđenje je održano upravo u ovoj sudnici. Učitelj Čedomir Glavaški osuđen je na 15 meseci zatvora jer oštro kritikovao ondašnje agrarne reforme. Pre 87 godina, ovde je život tragično završilo trideset nevinih žrtava, koje je nemačka okupaciona vojska streljala ispred zatvora.

Građa za Kuriju doneta sa Karpata, grb Dištrikta težak je 2.000 kilograma.

Kurija stilski pripada klasicizmu i ubraja se u najlepša monumentalna zdanja u Kikindi. Tadašnji neimari uložili su ogroman trud, ali i znanje u njeno stvaranje. Njena stamenost i odolevanje vekovima posledica su jake građe koja je za ovu građevinu stigla najverovatnije sa Karpata, preko reke Begej, a dereglije su vukli burlaci.

Kameni grb Dištrikta, za koji su zidari tražili veliku svotu kako bi ga montirali na zabat Kurije, jeste najimpresivniji detalj zgrade. Težak je više od 2.000 kilograma i do današnjih dana stoji na zgradi. Neimari nisu dobili traženu sumu, pa je grb, za 200 forinti u srebru, montirao kikindski zidar Matija Švarc.

Kurija je danas centar kulturnih zbivanja i nalazi se u samom srcu Kikinde, na gradskom trgu. U sklopu ove građevine du Narodni muzej i Istorijski arhiv.