Vuk i Dositej paze na đake

 

Prvi zahtev Ministarstvu je upućen još 1833. godine, ali je tek 1869. odobren zahtev Đure Kozarca za rad privatne dvorazredne gimnazijske realke, 1870. godine počela je da radi Valjevska gimnazijska realka sa 33 učenika u prvom i 10 u drugom razredu. Narednih godina rastao je broj odeljenja, pa je školske 1874/75. upisan treći, a 1875/76. i četvrti razred čime je prerasla u Nižu gimnaziju. Želja Valjevaca da imaju potpunu gimnaziju ispunila se tek 1913. godine kada je upisan i osmi razred. Pored državne muške, od 1904. godine radila je i privatna ženska gimnazija do 1912. kada su učenice prevedene u državnu, koja od muške postaje mešovita. Od 1876. pri gimnaziji radi škola za telesno vežbanje, što je početak organizovanog bavljenja sportom u Valjevu, a 1884. godine formiran je prvi fond, koji je bio književnog karaktera. Od 1895. štampaju se godišnji izveštaji kao posebne publikacije, što je početak izdavačke delatnosti škole.

Zdanje valjevske Gimnazije podignuto je po projektu Treće muške gimnazije u Beogradu, po projektu dvojice uglednih srpskih arhitekata - Dragutina Đorđevića i Dušana Živanovića. Projektovana je u maniru tadašnjih javnih građevina, u kombinaciji akademske arhitekture i secesije. Građevina je simetrično komponovana, sa posebno istaknutim centralnim rizalitom, na kome je u prizemnom delu postavljen glavni ulaz oivičen sa dva para karijatida, a na sptratnom delu tri velika lučna prozorska otvora, međusobno odvojena masivnim stubovima sa jonskim kapitelima. Ispred prozora su postavljene biste Dositeja Obradovića, Vuka Karadžića i Ljube Nenadovića, delo vajara Đorđa Jovanovića. Kroz glavni ulaz se ulazi u široko reprezentativno stepenište koje vodi na spratni deo do svečane sale, koja je posebno dekorativno obrađena.