Kragujevac: Orijentalni, zapadni i balkanski stil muzeja

„Ta jednospratnica u arhitekturi Kragujevca označava vreme kada je vladalac raskinuo s orijentalnom tradicijom, okrenuvši se evropskim uzorima i nastojeći da ih neposredno primeni u uslovima Srbije“, kaže dr Veroljub Trifunović, arhitekta koji se specijalizovao za arhitektonsku i urbanističku istoriju grada na Lepenici. 

Zgrada ima visoko prizemlje, sprat i tavan. Pravougaone je osnove. Uticaj evropske arhitekture pokazuju naznačena simetrija i svedena klasicistička ornamentika.

„Evropski obrazovan, austrijski orijentisan, gospodin, umeren u svemu što nije služilo nacionalnom cilju, knez Mihailo Obrenović je u Kragujevcu podigao upravo takvu građevinu“, objašnjava dr Trifunović.

Odlukom nekadašnje Skupštine SR Srbije, zgrada je 1970. proglašena za spomenik kulture od velikog značaja.

Deo kragujevačkog Narodnog muzeja je i Amidžin konak, u kojem je izložbeni prostor namenjen za postavke od praistorije do kraja 19. veka. Ta zgrada je u balkanskom stilu i pretpostavlja se da je sagrađena 1818. Ona je reprezent balkansko-orijentalnog stila, a istoričari kažu da je u vreme sticanja autonomije jedino tako i moglo da se gradi. Amidžin konak je, inače, najočuvanija kragujevačka građevina tog stila.

Deo kragujevačkog Narodnog muzeja i zgrada poznata kao „stara Skupština“, u porti Stare crkve. U njoj su održavana prva skupštinska zasedanja i, kako knjige kažu, tu su donete odluke koje su bile od presudnog značaja za srpsku državu i srpski narod. Zgrada je prizemna, pravougaone osnove, sa zidovima od opeke, bez dekoracija. Po spoljašnjem izgledu i veličini odgovarala je potrebama tadašnjeg državnog života. U ovoj zgradi Kragujevac svečano obeležava Đurđevdan, Dan grada.

U Ulici Svetozara Markovića nalazi se još jedan objekat kragujevačkog Narodnog muzeja. Poznat je kao kuća prote Miloja Barjaktarovića, ali i kao Kuća Svetozara Markovića. Kuća je 1948. zaštićena kao spomenik kulture, a kao dobro od izuzetnog značaja kategorisana 1979. Ona je objekat narodne arhitekture, s početka 19. veka. Ima četiri prostorije, trem manji doksat i podrum. Tu je živeo pomenuti prota, sveštenik, veroučitelj i prijatelj Svetozara Markovića, socijaliste, koji je u njoj povremeno boravio kao gost.

Kuća ima više postavki, a jedna od njih je ambijentalna postavka u kojoj je predstavljen život tadašnje tipične porodice, s predmetima koji su pripadali proti Miloju Barjaktaroviću i ličnim predmetima Svetozara Markovića.

Narodni muzej ima i dva objekta sagrađena u 20. veku. To su Galerija, u stilu strukturalizma i Mali likovni salon, kao deo kompleksa u kojem su se nalazile robne kuće „Kragujevčanka“ i „22. decembar“.