Gibraltar na Dunavu

U mestu Petrovaradin na obali Dunava, na steni u podnožju Fruške gore, od davnina su postojala razna utvrđenja, a danas je tamo smeštena Petrovaradinska tvrđava. 

 

Na toj lokaciji su između 3. i 4. veka pre nove ere boravili Kelti, koje su nasledili Rimljani u 1. veku nove ere i izgradili utvrđenje Kusum. Potom je u doba Vizantije postojala tvrđava Petrikon.

Petrovaradin je u 8. veku bio deo franačke države, a od 9. veka u sastavu srednjovekovne ugarske države. Zaposedali su ga i Turci, koji su osvojili tvrđavu 1526. godine.

Osmanlijsko utvrđenje su 1687. osvojili Austrijanci, koji su 1692. godine počeli da zidaju utvrđenje, odnosno današnju Petrovaradinsku tvrđavu.

Austrijski princ Kroj je položio je kamen temeljac, a gradnja je trajala 88 godina, po projektu francuskog vojnog arhitekte Sebastijana Vobana. 

 

Tvrđava se proteže na 122 hektara, a koliko je napredna bila za to doba, najbolje ilustruje činjenica da je bila neosvojiva za tadašnju ratnu tehniku. Zbog toga je dobila i nadimak Gibraltar na Dunavu.
Petrovaradinska tvrđava je imala vojnu namenu sve do 1948. godine, da bi 1951. bila stavljena pod zaštitu države. Od tada je centar kulturnih dešavanja, a na njoj se svake godine održava i muzički festival „Egzit“.

Tvrđava se u srednjem veku sastojala iz dva dela - spoljašnjeg i unutrašnjeg. Glavna kapija spoljašnjeg zida, iz 15. veka, mali je pokretni drveni most, a ispred spoljnog zida je bio dubok rov. Taj zid je s istočne strane imao polukule ojačane potpornim stubovima, a od spoljne kapije je vodio put prema kapiji unutrašnje tvrđave. Istočni zid te tvrđave je bio zajednički sa spoljašnjim zidom i takođe je bio pojačan potpornim kosim stubovima, a na zapadnoj strani je imao dve polukule kao pojačanje. U sredini unutrašnje tvrđave nalazila se crkva s apsidom okrenutom k istoku. S obe strane crkve bili su rezervoari za vodu. U severozapadnom delu unutrašnje tvrđave nalazila se palata komandanta.
Zbog opasnosti od Turaka, tvrđavi su dodata dva pojasa zemljanih šančeva na južnoj strani, a kasnije još dva. Turci su napali 1694. godine, ali neuspešno.

Nakon poraza Turaka kod Sente, Austrijanci su pojačali radove na tvrđavi. Sagrađeni su bastioni, ravelini i kontragarde na gornjoj tvrđavi i položeni temelji stalnih objekata. Sagrađen je novi mostobran i malo utvrđenje na Velikom ratnom ostrvu, a 1711. su ozidani i bedemi donje tvrđave.

 

Radove je prekinuo novi Austrijsko-turski rat (1716-1718), a nakon sklapanja mira su usporeni. Novi veći radovi počeli su 1753. godine izmenama izgleda vodenog grada, gornje tvrđave, mostobrana, „hornverka“, izgradnjom nove kasarne, barutnih magacina, štale, topovske šupe i konjušnice. Ti radovi su trajali do 1766. godine.

Godine 1764. godine počela je izgradnja kontraminskog sistema ispod „hornverka“, koja je trajala do 1776. godine.

Poslednji zvanični radovi na izgradnji tvrđave su obavljeni 1780. godine, ali se sa poboljšanjima nastavilo do 1790. godine.