Despotova kruna i grad "proklete Jerine"

Despot Đurađ Branković počeo je izgradnju te tvrđave s idejom da se u njoj nalazi prestonica. S vremenom je Smederevska tvrđava dobijala sve elemente velikog srednjovekovnog grada, a veoma brzo je postala crkveni, ekonomski, politički, kulturni i trgovački i ekonomski centar tadašnje Srbije. 

 

Ipak, istorija joj nije dozvolila da potraje kao prestonica, pošto je to uspela da bude samo od 1428. do 1459. godine. Posle toga Smederevo više nije imalo tako važnu ulogu.

Interesantno je da je ova tvrđava, inače u to doba najveća ravničarska u Evropi, građena toliko brzo da su graditelji umirali od iznemoglosti. Narod je krivca pronašao u despotovoj ženi Jerini, koju je nazvao „prokleta”.

Legenda takođe kaže da se ispod tvrđave nalazi zakopano blago, čija je vrednost enormna. Naravno, to nikada nije potvrđeno, ali priča i dalje živi. Blago je, navodno, zakopala baš prokleta Jerina, neposredno pre nego što su Turci osvojili ovo utvrđenje. Arheološka iskopavanja traju i danas, a prilikom jednog je pronađen grob nepoznate plemkinje s nakitom ogromne vrednosti, što je samo podgrejalo priče da se tu nalazi blago.

Smederevska tvrđava sastoji se iz dva dela - Velikog i Malog grada. Prvo je nastao Mali grad, koji čine ostaci dvorca u kojem su živeli despotova porodica i plemstvo, dok je Veliki grad izgrađen kasnije, te se tu sklanjalo stanovništvo prilikom turskih osvajanja.

 

Brojna predanja o nastanku tvrđave mogu se čuti od meštana Smedereva i turističkih vodiča, a jedno od njih kaže da je Đurađ Branković usnio san u kojem mu je rečeno da se novi grad mora nalaziti na reci. Potom je naredio izgradnju tvrđave na ušću reke Jezave u Dunav. Kamen za gradnju donošen je iz Viminacijuma, tvrđave Ram na Dunavu i sa planine Kosmaj.

Mali grad je sagrađen za samo dve godine, zbog stalne pretnje od napada Turaka, te je bio u funkciji 1430. Na kuli Krstači i danas stoje reči utisnute crvenom opekom: „Hristu Bogu blagoverni despot Đurađ, gospodin Srbljem i pomorju zetskom. Naredbom njegovom sazida se ovaj grad u godini 6938 (1430).”

 

Tvrđava, inače, ima trougaoni oblik i 25 visokih kula. Bila je izuzetno očuvana sve do sredine 20. veka., odnosno Drugog svetskog rata, kada se dogodila ogromna eksplozija municije, u kojoj je oštećena, a grad Smederevo velikim delom uništen. Konačno je 1946. stavljena pod zaštitu države, a radovi na konzervaciji neverovatnog zdanja traju i danas.