ŠTA SVE KRIJE NAJMLAĐI EVROPSKI GRAD? Istorija mu je sjajna, osvaja dušom, a evo zbog čega je omiljeno mesto mladih (VIDEO)

Na nekadašnjoj ledini nikla je moderna urbana celina – grad u gradu. Ali nije bilo lako jer je, kao i gotovo svaka priča o napretku, i ova dočekana sa skepsom. Govorilo se da će ova stambena oaza, koja je nicala u peščanoj pustinji sa druge strane Save, potonuti u živi pesak.

Oni koji žive na Novom Beogradu ističu njegovo zelenilo, široke ulice i u poslednje vreme, više prostora za parkiranje. Pored velikog broja kafića, autentičnih restorana i pabova, sve je više i povoljnih hotela i motela.

Decenijama kasnije stiglo je i priznanje za deo grada koji su mnogi nazivali „velikom spavaonicom“. Muzej moderne umetnosti (MOMA) iz Njujorka uvrstio je Blok 23 u stalnu muzejsku postavku. Centralna zona Novog Beograda dobila je status kulturnog dobra, prostorno kulturno-istorijske celine.

Odrastao između sivih zgrada Novog Beograda?

Prva informacija o izgradnji novog stambenog naselja objavljena je u Politici 5. januara 1947. godine u tekstu pod naslovom „Ove godine udariće se temelji novom Beogradu na ušću Save u Dunav“. U jesen te godine počeli su i pripremni radovi koji su trajali tri meseca. Politika 12. aprila 1948. donosi veliki tekst pod naslovom „Omladina Jugoslavije počela je juče svoje veliko delo – izgradnju Novog Beograda“.

Tokom prve tri godine više od 100.000 radnika i inženjera iz cele Jugoslavije radilo je na njegovoj izgradnji. Organizovane su i velike radne akcije u kojima je učestvovalo na stotine omladinskih brigada koje su činili studenti i srednjoškolci.

Prvi izgrađeni objekat bila je zgrada Radničkog univerziteta, otvorena 29. novembra 1949. Prve stanare novi grad je dobio 1950. kada su useljene zgrade u Paviljonima. Potom su izgrađeni SIV, Studentski grad i KBC Bežanijska kosa (zgrada prvobitno predviđena za Šumarski fakultet).

Eksperimentalni blokovi 1 i 2 i zgrada „Fontana“ bili su značajni jer je prvi put primenjen potpuno novi sistem gradnje, koji će postati standard za stambene blokove. Reč je o sistemu prefabrikovane gradnje Branka Žeželja koji je vremenom dovelo do ekspanzije graditeljstva u tehnološkom i inovacionom pogledu.

Novi Beograd - grad sa dušom

Najznačaniji projekat stambene gradnje u ovom delu grada je Centralna zona Novog Beograda koja obuhavata devet simetrično raspoređenih blokova 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29 i 30. Autori projekata su istaknuti predstavnici tog vremena Uroš Martinović, Leon Kabiljo, Bogdan Ignjatović i Ilija Arnautović, ali i generacija arhitekata koja je stasala na ovim projektima – Mihailo Čanak, Milosav Mitić, Ivan Petrović, Milutin Glavački, Aleksandar Stjepanović, Božidar Janković i Branislav Karadžić.

Središnja tri bloka 24, 25 i 26 nisu realizovani prema prvim detaljnim urbanističkim planovima, jer su originalno zamišljeni kao tri glavna trga Novog Beograda. Bilo je predviđeno da u Bloku 26, koji se nalazi preko puta zgrade SIVa, izgrade objekti za institute, komore, državni arhiv i naučne ustanove, a u Bloku 25 pozorišne i bioskopske dvorane, sale, klubovi i restorani….  Od te ideje se odustalo. Zbog toga je godinama Novi Beograd karakterisan kao „velika spavaonica“, prostor namenjen isključivo za stanovanje, bez dodatnih sadržaja.

Iako su obrisi Novog Beograda potpuno definisani 70ih i 80ih godina, ovaj deo grada je nastavio svoj razvoj i tokom 90ih, a posebno u novom milenijumu. Novi Beograd je postao poslovni centar grada i zemlje.

Novi Beograd se u stručnim krugovima smatra evropskim pandanom Brazilije i Čandigara, navode u tekstu posvećenom izgradnji blokova 21, 22 i 23 istoričarka umetnosti Ivana Vesković i arhitektica Jelica Jovanović. Jedini je glavni grad posleratne Evrope, uprkos činjenici da veliki deo planiranih centralnih sadržaja i objekata nije izgrađen. Brazilija i Čendigar su deo Uneskove svetske baštine. Novi Beograd (još) nije, ali je Blok 23 postao sastavni deo stalne postavke Muzeja moderne umetnosti (MOMA) u Njujorku.

Zgrada SIVa, hotel Jugoslavija, Genex, Muzej savremene umetnosti i blokovi danas su deo turističkih tura, posebno zanimljive strancima koji žele da saznaju detalje o „beogradskom brutalizmu“. Novi Beograd je kako ističe istoričarka arhitekture Ljiljana Blagojević centar nad-nacionalne zajednice u kojoj bi dominantne ideje bile narodna demokratija, ravnopravnost i internacionalizam.

Izgradnja ovog bloka počela je neposredno posle svečanog otvaranja SIV-a. Iako je ovo reprezentativno zdanje već postojalo i dočekalo učesnike Prvog samita Pokreta nesvrstanih 1961. godine, preko puta su ljudi i dalje živeli u udžericama, čak i zemunicama, i obrađivali zemlju.

Na ovom peskovitom tlu nikao je jedan od vizuelno najupečatljivijih blokova u kojem su stanovi pravljeni za potrebe Jugoslovenske narodne armije. Blok je koncipran tako da ima solitere, meander i dve lamele. Upravo je šest solitera dalo najupečatljiviji izgled ovom delu grada – „Šest kaprlara“ je postao gradski toponim.

Iskusni tandem koji su činili Bogdan Ignjatović i Aleksandar Đorđević projektovao je tri solitera i lamelu gde su izgrađeni manji stanovi, a Leon Kabiljo tri solitera sa velikim stanovima. Mladi tim arhitekata (Mihailo Čanak, Leonid Lenarčić, Milosav Mitić, Ivan Petrović i Ivan Simović) projektovao je meander, lamele i, nikada izgrađeni, samački hotel.

O veličini ovog projekta, prema rečima Ivane Vesković i Jelice Jovanović, svedoči što je čitav pravac stvaranja ovih zgrada nazvan „industrijskom modernom“. Tako su stvarana hibridna rešenja zahvaljujući kojima je stambena arhitektura izbegla kreiranje monotonih i tipskih naselja.

Čitavom dužinom Bloka 21 prostire se stambeni meander, službenog naziva B-7, dužine 972,5 metara, podeljen na 9 krakova, složenih cik-cak, podatak je do kojeg je tokom istraživanja i rada na doktorskoj disertaciji na Fakultetu za arhitekturu Univerziteta u Ljubljani došao arhitekta Goran V. Anđelković.

Meander je „ispresecan“ i tako da što su površine u neposrednom okruženju zgrade dopunjena gimnazijom, osnovnom školom, zelenilom, igralištima, teniskim terenima i obdaništima. Predstavlja najdužu zgradu na prostoru nekadašnje Jugoslavije.

Nastariji kraj na Novom Beogradu

Zgrade su pretežno sa pet spratova i jedine su na Novom Beogradu, koje su građene po ugledu na sovjetske gradove. Odišu socrealističkom arhitekturom. Paviljoni se sastoje od blokova 7, 7a, 8 i 8a. Jedna od najvećih bolnica "Institut za majku i dete" se nalate upravo u Paviljonima. Osim toga, i osnovne škole Marko Orešković i Nadežda Petrović nalaze se upravo tu.

 

 

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI